Cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao là câu hỏi khiến không ít người trồng và kinh doanh sầu riêng đau đầu, nhất là vào thời điểm thu hoạch cao điểm. Tình trạng cơm sượng không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng trái sầu riêng mà còn làm giảm giá trị thương phẩm, gây thiệt hại lớn về kinh tế. Việc hiểu đúng nguyên nhân khiến cơm sầu riêng bị sượng và cách khắc phục hiệu quả là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng trái, đảm bảo uy tín thương hiệu cũng như gia tăng lợi nhuận cho người làm nông. Trong bài viết này, Ecotech sẽ phân tích chi tiết các nguyên nhân chủ yếu gây ra hiện tượng này và chia sẻ những giải pháp thực tiễn, dễ áp dụng nhằm giúp bà con phục hồi chất lượng cơm sầu riêng một cách tối ưu.
Nhận biết rõ hiện tượng cơm sầu riêng bị sượng
Việc xác định kịp thời hiện tượng cơm trái sầu riêng bị sượng là bước đầu tiên cực kỳ quan trọng trong quá trình chăm sóc và thu hoạch để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Thông thường, trái sầu riêng khi chín đúng sẽ có phần cơm màu vàng đậm, mềm dẻo, mùi thơm đặc trưng, vị ngon ngọt, kết cấu đồng đều. Ngược lại, khi gặp phải tình trạng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao”, người trồng sẽ thấy cơm trái xuất hiện các biểu hiện bất thường như: cơm bị cứng, mất màu vàng, phần múi có màu trắng hoặc nhạt hơn bình thường; hoặc cơm bị nhão, xuất hiện phần “bên trong cứng – bên ngoài mềm” (hiện tượng sượng bao) và không còn độ dẻo dính như mong muốn.
Để nhận diện chính xác, người trồng có thể kiểm tra:
- Màu sắc cơm: có sự chuyển sang trắng nhạt, hoặc vàng không đều nhau.
- Kết cấu cơm: dùng tay nhẹ ấn hoặc đôi khi khi tách múi thấy phần cơm không mềm như trái bình thường mà hơi “khựng”, cứng hoặc bị bở.
- Mùi vị và mùi thơm: trái sầu riêng bị sượng thường giảm mùi thơm đặc trưng, vị ngọt cũng giảm, có thể hơi nhạt hoặc nhão.
Nhận biết sớm giúp người làm vườn có cơ hội can thiệp sớm và tránh để toàn vườn bị ảnh hưởng nặng hơn — từ đó nâng cao tỷ lệ thương phẩm và giảm thiệt hại kinh tế.
Bà con tham khảo thêm: Nấm trái sầu riêng: Nguyên nhân và cách phòng trị hiệu quả
Các nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng cơm sầu riêng bị sượng
Cạnh tranh dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển trái
Một trong những lý do chủ yếu khiến hiện tượng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” xảy ra là do sự cạnh tranh dinh dưỡng diễn ra mạnh giữa bộ phận cây khác (như đọt non, hoa, trái non) với trái đang phát triển. Theo nghiên cứu, trong giai đoạn khoảng 8 đến 12 tuần sau khi trái đậu, phần cơm trái phát triển với tốc độ rất cao. Nếu lúc này cây tiếp tục ra đọt non hoặc đậu đợt hoa mới, dinh dưỡng sẽ bị phân tán, dẫn tới bộ phận trái không được cung cấp đầy đủ.
Một số biểu hiện liên quan là: cây ra nhiều đợt hoa – đậu trái không đồng đều; bón phân đạm dư hoặc quản lý nước không tốt khiến cây tập trung cho sinh trưởng thân – đọt thay vì nuôi trái. Khi trái không được nuôi dưỡng đúng mức, cơm sẽ hình thành không đúng cấu trúc, dẫn tới cứng hoặc nhão. Chính vì vậy, người trồng cần kiểm soát tốt số lượng trái đậu, mức sinh trưởng của cây, nhằm giảm tối đa hiện tượng cạnh tranh dinh dưỡng giữa trái và bộ phận khác cây.
Yếu tố môi trường và điều kiện chăm sóc
Điều kiện môi trường như độ ẩm đất, mực nước ngầm, lượng mưa, tưới tiêu đều ảnh hưởng lớn tới việc xuất hiện tình trạng cơm bị sượng. Ví dụ: mưa nhiều hoặc mực nước mương cao làm tăng độ ẩm đất, cây hút nước quá mức, bộ rễ chịu áp lực, khiến quá trình hấp thu dinh dưỡng và chuyển hóa tinh bột bị ảnh hưởng — từ đó trái dễ bị nhão hoặc sượng.
Ngoài ra, nếu đất quá ẩm hoặc tưới vượt mức, rễ cây bị tổn thương dẫn tới hấp thu khoáng kém, mà khi trái không nhận đủ khoáng, cấu trúc cơm cũng bị ảnh hưởng. Do đó việc quản lý nước — cả tưới và thoát — trong vườn sầu riêng đóng vai trò then chốt. Mưa vào thời điểm trái đang vô cơm đặc biệt nguy hiểm vì nó có thể tăng nguy cơ “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” nếu người trồng không kịp thời điều chỉnh kỹ thuật.
Mất cân bằng dinh dưỡng và đặc điểm sinh lý cây
Hiện tượng cơm bị sượng không chỉ xuất phát từ việc thiếu dinh dưỡng mà còn do mất cân bằng các nguyên tố khoáng trong cây. Các nghiên cứu cho thấy thiếu canxi (Ca), magie (Mg) hoặc bón quá nhiều kali (K) trong khi các khoáng khác bị hụt sẽ làm tăng khả năng trái bị sượng. Cụ thể, khi cây được bón nhiều phân K kiểu chứa KCl hoặc hàm lượng K quá cao so với Ca và Mg, mô cơm kéo nước quá mức và mất độ đặc, cấu trúc cơm trở nên kém.
Đặc điểm cây trồng cũng ảnh hưởng: cây mới ra trái 1‑2 năm, cây nhân giống từ hạt thường sinh trưởng mạnh, ra đọt non nhiều hơn so với cây ghép hoặc cây trưởng thành, từ đó nguy cơ đối mặt với “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” cao hơn.
Những yếu tố khác liên quan
- Kích thước trái lớn: trái càng lớn, nhu cầu dinh dưỡng và chuyển hóa của cơm càng cao. Nếu cây không đáp ứng được, cơm trái có thể phát triển không hoàn chỉnh dẫn tới sượng.
- Phân bón chứa clo (Cl): các loại phân có thành phần KCl hoặc hỗn hợp NPK chứa Cl được xác định là một trong các yếu tố làm tăng khả năng sượng cơm.
- Thu hoạch không đúng thời điểm: trái thu hoạch quá sớm hoặc trong điều kiện bất lợi cũng có thể dẫn tới cơm không chín hoàn tất, kết cấu kém — biểu hiện là cơm bị sượng.
Những nguyên nhân trên cho thấy việc muốn giải quyết câu hỏi “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” thì trước hết người trồng cần nắm bắt được toàn bộ chuỗi yếu tố canh tác – môi trường – dinh dưỡng để từ đó có biện pháp ứng phó đúng thời điểm.
Giải pháp thực tiễn cho nhà vườn khi gặp tình trạng cơm sầu riêng bị sượng
Giảm thiểu cạnh tranh dinh dưỡng để cải thiện chất lượng trái
Để phòng ngừa và khắc phục hiện tượng cơm trái sầu riêng bị sượng, cần tập trung vào việc hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng giữa đọt – hoa – trái. Một số biện pháp cụ thể:
- Tránh cây ra nhiều đợt hoa và trái: nên kích thích cây ra hoa tập trung, đậu trái đồng loạt để cây phân bổ dinh dưỡng đều, thay vì kéo dài nhiều đợt.
- Tránh bón phân đạm vượt mức trong giai đoạn trái đang phát triển – vì phân đạm dư thừa kích thích mạnh sinh trưởng thân – đọt, khiến trái bị thiếu hụt.
- Sử dụng phân bón có chứa kali hiệu quả (K2SO4 thay cho KCl) để tăng vận chuyển tinh bột, nâng cao chất lượng cơm, đồng thời bổ sung Ca, Mg để cân bằng dinh dưỡng.
Ngoài ra, phun dung dịch qua lá như Nitrat Kali (KNO₃) hoặc MKP (0-52-34) trong giai đoạn từ khi trái đậu và đang nuôi cơm có thể giúp cây chuyển dinh dưỡng nhiều hơn cho trái thay vì đọt.
Quản lý tốt nước và điều kiện vườn
Việc quản lý nước trong vườn sầu riêng góp phần quyết định tới việc trái có phát triển đầy đủ hay không, ảnh hưởng trực tiếp tới hiện tượng cơm bị sượng. Một số hướng dẫn:
- Sau khi trái đậu, giữ mực nước trong mương khoảng 60‑80 cm so với mặt liếp để đảm bảo đất không bị bị ngập nước, tránh cây hút nước quá mức.
- Trước thời điểm thu hoạch khoảng 25‑30 ngày, nên rút nước mương khô hoặc gần khô để giúp cấu trúc trái ổn định, cơm không bị nhão.
- Trong mùa mưa nhiều, nên phủ mặt liếp bằng plastic hoặc sử dụng biện pháp thoát nước tốt để tránh ẩm độ cao kéo dài khiến cây ra đọt non mạnh hoặc rễ bị tổn thương.
- Khi mưa lớn trong giai đoạn thu hoạch, nên tạm dừng thu hoạch từ 3‑5 ngày để tránh trái bị ảnh hưởng bởi ẩm quá mức.
Bón phân và phun bổ sung khoáng qua lá vào các mốc thời vụ
Một lộ trình kỹ thuật chi tiết có thể giúp khắc phục và giảm thiểu hiện tượng cơm sầu riêng bị sượng:
- Giai đoạn 15‑20 ngày sau khi trái đậu: phun phân bón lá chứa Bo (Boron) để hạn chế hiện tượng cháy múi, cơm không đồng đều.
- Giai đoạn khoảng 2 tháng sau khi trái đậu: phun Ca(NO₃)₂ nồng độ 0,2% để bổ sung Canxi giúp cơm phát triển cấu trúc tốt hơn.
- Tiếp đó, 15 ngày sau lần phun canxi: phun Mg(SO₄) nồng độ 0,2% để bổ sung Magie, hỗ trợ vận chuyển tinh bột và năng lượng sinh dưỡng.
- Khoảng 1 tháng trước thu hoạch: phun KNO₃ nồng độ 1% giúp cây có nguồn kali ổn định, hỗ trợ vị ngọt và màu vàng đặc trưng cho cơm.
Thu hoạch đúng thời điểm và xử lý sau thu hoạch
Thu hoạch đúng thời điểm là yếu tố then chốt trong việc tránh hiện tượng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao”. Nếu thu hoạch quá sớm trái chưa đủ chín — cơm chưa dẻo, cấu trúc chưa hoàn chỉnh — hoặc thu hoạch khi vườn bị ảnh hưởng bởi thời tiết bất lợi thì chất lượng cơm bị ảnh hưởng. Hướng dẫn cụ thể:
- Với giống phổ biến như Monthong: thu hoạch sau khoảng 115‑120 ngày kể từ lúc đậu trái.
- Với giống như Sữa Hạt Lép: thu hoạch sau khoảng 105‑110 ngày kể đậu trái.
- Tránh trái bị dập hoặc tiếp xúc với đất — vì khi trái bị tổn thương, quá trình chuyển hóa bên trong bị gián đoạn, cơm dễ bị nhão hoặc sượng.
- Sau thu hoạch, có thể xử lý bằng cách nhúng nhanh trái vào dung dịch ethephon 0,2% để kích thích chín đều. Sau đó bảo quản nơi khô mát, không đậy kín để tránh vỏ bị mềm, bộ mô cơm không phát triển đúng.
Khi trái đã bị sượng: cách xử lý và tận dụng
Phân loại độ sượng và mức độ ảnh hưởng
Cần phân biệt rõ các mức độ: trái bị sượng nhẹ (cơm hơi cứng một chút nhưng còn màu vàng và mùi thơm), trái bị sượng trung bình (cơm trắng nhạt, kết cấu loãng, mất độ dẻo) và trái sượng nặng (cơm đã đổi màu, mất mùi, có thể xuất hiện phần xơ hoặc khô cứng). Việc xác định đúng cấp độ giúp chọn được biện pháp phù hợp hơn cho tình trạng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao”. Trái mức độ nhẹ vẫn có thể cứu vãn bằng xử lý tại vườn hoặc chế biến, trong khi mức độ nặng cần xem xét loại bỏ hoặc sử dụng cho mục đích khác nhằm tránh ảnh hưởng tới toàn vườn và uy tín sản phẩm. Ngoài ra, việc gắn kết với chuỗi hậu thu hoạch càng nhanh sẽ giảm thiểu tổn thất, vì trái đã sượng thường dễ bị tiếp tục thoái chất, tạo điều kiện cho vi sinh vật xâm nhập.
Biện pháp khắc phục tại vườn sau khi phát hiện
Nếu ngay khi phát hiện trái sượng, người làm vườn có thể thực hiện các bước khắc phục trực tiếp như:
- Tăng cường tưới nước điều độ và đảm bảo thoát nước tốt để giúp cây ổn định chuyển hóa dinh dưỡng cho trái.
- Bổ sung phun qua lá các dung dịch vi lượng như Ca, Mg hoặc Bo để hỗ trợ phục hồi cấu trúc mô cơm – đặc biệt nếu cây có dấu hiệu thiếu khoáng.
- Thu hoạch sớm một phần để tránh lây lan và ưu tiên bán trái loại sượng ở thị trường phụ hoặc chế biến, tránh đưa vào thương phẩm cao cấp.
Những biện pháp này giúp giảm thiểu tổn thất về số lượng và giá bán, đồng thời tạo điều kiện để rút kinh nghiệm cho vụ tiếp theo. Khi một cây hay một vườn đang có trái sượng, việc tái thiết kế lịch đọt – trái – hoa và điều chỉnh dinh dưỡng mùa tới là rất cần thiết.
Chế biến và tận dụng trái sượng để giảm thiệt hại
Nếu trái đã sượng không thể bán với giá cao như trái chuẩn, người trồng nên cân nhắc chuyển sang chế biến:
- Ép lấy nước hoặc làm sinh tố sầu riêng – phần cơm tuy cấu trúc khác nhưng hương vị vẫn có thể dùng cho sản phẩm đông lạnh hoặc đồ uống.
- Sấy khô hoặc làm bột sầu riêng: đây là cách tận dụng để biến thành phụ phẩm có giá trị và kéo dài thời gian sử dụng.
- Sử dụng cho thức ăn gia súc hoặc phân hữu cơ: nếu chất lượng quá kém để tiêu thụ, việc đưa trái vào chu trình tái chế giúp bảo vệ môi trường và giảm thiệt hại.
Việc chuyển đổi mục đích sử dụng không chỉ giúp giảm lãng phí mà còn thể hiện trách nhiệm với môi trường – một yếu tố ngày càng được người tiêu dùng và thị trường quốc tế quan tâm.
Kiểm soát và ngăn ngừa cho vụ tới
Thiết lập lịch canh tác và bón phân hiệu quả
Người trồng cần xây dựng lịch canh tác rõ ràng: xác định thời điểm đậu trái tập trung, tránh nhiều đợt trái kéo dài; sử dụng phân cân đối N‑P‑K và bổ sung đúng các vi lượng như Bo, Ca, Mg; lựa chọn loại phân kali phù hợp – ưu tiên K₂SO₄ thay cho KCl để tránh tăng độ chua và làm mất cân bằng khoáng ở trái. Việc lập kế hoạch bón phân theo giai đoạn giúp giảm rủi ro hiện tượng cơm sượng.
Quản lý cây, đọt, cành và số lượng trái đậu
Quản lý cây khỏe mạnh, không để cây phát triển đọt non quá mức, tránh việc cây bị phân tán dinh dưỡng cho thân – đọt – hoa khiến trái bị thiếu hụt. Hạn chế cây đậu trái quá dày hoặc trái quá lớn vượt khả năng nuôi dưỡng của cây. Có thể tiến hành thưa trái nếu cần để tập trung dinh dưỡng cho trái còn lại, giúp trái phát triển đều đặn và tránh “sượng”.
Lưu ý trong thu hoạch và hậu thu hoạch nhằm bảo đảm chất lượng
Thời điểm thu hoạch phù hợp – không thu quá sớm, không để trái quá già hoặc bị nước mưa ảnh hưởng – là yếu tố quyết định. Sau thu hoạch, cần xử lý nhanh, loại bỏ trái bị hư, bảo quản đúng nhiệt độ và độ ẩm để bảo vệ chất lượng cơm. Việc thực hành nghiêm ngặt khâu hậu thu hoạch giúp giảm thiểu nguy cơ chất lượng trái bị ảnh hưởng thêm và xuất hiện tình trạng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” ở khâu tiêu thụ.
Tình trạng “cơm sầu riêng bị sượng phải làm sao” không phải là vấn đề không thể giải quyết – với việc nhận diện đúng nguyên nhân, thực hành kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và hậu thu hoạch chuẩn mực, cùng với hỗ trợ công nghệ và thiết bị phù hợp, người trồng hoàn toàn có thể khắc phục và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Thông tin liên hệ Công ty TNHH Nông nghiệp Ecotech:
- Website: https://nongnghiepecotech.com/
- Hotline: 034 922 74 99
- Địa chỉ: Số 46, đường Thành Trung, TT. Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội
