Phân đạm ammonium là một trong những loại phân bón quan trọng trong nông nghiệp hiện đại, đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp nguồn đạm dễ hấp thu cho cây trồng. Sản phẩm này không chỉ giúp cây sinh trưởng nhanh, phát triển bộ lá xanh tốt mà còn góp phần nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Với khả năng thích nghi tốt trên nhiều loại đất và cây trồng khác nhau, phân đạm ammonium ngày càng được nông dân tin dùng và ứng dụng rộng rãi trong các mô hình canh tác bền vững.
Phân đạm ammonium là gì? Thành phần và đặc điểm nổi bật
Phân đạm ammonium là một dạng phân bón vô cơ chứa nitơ ở dạng ion ammonium (NH₄⁺), thường tồn tại dưới các hợp chất như ammonium sulfate ((NH₄)₂SO₄), ammonium nitrate (NH₄NO₃) hoặc ammonium chloride (NH₄Cl). Đây là nguồn cung cấp đạm chủ yếu cho cây trồng nhờ khả năng hấp thụ nhanh, hiệu quả và ít bị rửa trôi so với các dạng đạm khác như nitrat (NO₃⁻).
Thành phần chính của phân đạm ammonium là nitơ – yếu tố thiết yếu tham gia vào quá trình hình thành diệp lục, protein và enzyme trong thực vật. Ngoài ra, tùy theo từng loại phân ammonium, còn có thể chứa lưu huỳnh (trong ammonium sulfate), clo (trong ammonium chloride), hoặc oxy và nitrat (trong ammonium nitrate), giúp bổ sung thêm các nguyên tố vi lượng hoặc trung lượng cần thiết cho cây.
Đặc điểm nổi bật của phân đạm ammonium là khả năng tồn tại bền vững trong đất với pH trung tính đến hơi chua. Dạng NH₄⁺ có thể được cây hấp thụ trực tiếp qua rễ, sau đó chuyển hóa thành các hợp chất hữu cơ trong cây. Điều này giúp tăng hiệu quả sử dụng phân bón, giảm thất thoát và tiết kiệm chi phí đầu tư cho nông dân.
Lợi ích của phân đạm ammonium đối với cây trồng
Việc sử dụng phân đạm ammonium mang lại nhiều lợi ích vượt trội trong quá trình canh tác nông nghiệp, từ việc thúc đẩy sinh trưởng đến nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Dưới đây là một số lợi ích điển hình:
Thúc đẩy sinh trưởng nhanh chóng và đồng đều
Nitơ là yếu tố dinh dưỡng quyết định đến tốc độ phát triển của cây trồng, đặc biệt là giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng. Phân đạm ammonium giúp cây hấp thụ nitơ nhanh, từ đó kích thích sự phát triển của bộ lá, thân và cành, tạo tiền đề vững chắc cho các giai đoạn tiếp theo như ra hoa, đậu trái.
Cây trồng được cung cấp đủ đạm sẽ có màu lá xanh đậm, diện tích lá lớn hơn, tăng hiệu suất quang hợp và chuyển hóa chất dinh dưỡng hiệu quả. Đối với các loại cây ngắn ngày như lúa, bắp, rau màu, hiệu quả này thể hiện rõ rệt chỉ sau vài ngày bón phân.
Cải thiện năng suất và chất lượng nông sản
Sử dụng phân đạm ammonium đúng cách giúp cây phát triển khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Các nghiên cứu thực tế tại nhiều vùng trồng trọt cho thấy, năng suất lúa, ngô, cà chua, dưa hấu… đều tăng đáng kể khi được bón đạm ammonium hợp lý.
Bên cạnh đó, phân ammonium cũng góp phần làm tăng hàm lượng protein, đường hoặc tinh bột trong nông sản – yếu tố quan trọng quyết định giá trị thương phẩm. Trong sản xuất rau củ, cây được cung cấp đạm đầy đủ sẽ có màu sắc đẹp, độ giòn và vị ngọt tự nhiên hơn.
Các loại phân đạm ammonium phổ biến hiện nay
Trên thị trường hiện nay có nhiều loại phân đạm ammonium được sử dụng phổ biến trong nông nghiệp. Mỗi loại có đặc tính riêng, phù hợp với từng loại cây trồng và điều kiện canh tác cụ thể.
Ammonium sulfate – Phân SA
Ammonium sulfate ((NH₄)₂SO₄), hay còn gọi là phân SA, là loại phân đạm ammonium phổ biến nhất tại Việt Nam. Phân SA chứa khoảng 21% nitơ ở dạng NH₄⁺ và khoảng 24% lưu huỳnh (S), giúp cung cấp đồng thời hai yếu tố dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng.
Ưu điểm của phân SA là tính ổn định cao, ít bị bay hơi hay rửa trôi, phù hợp với nhiều loại đất và cây trồng. Lưu huỳnh trong SA giúp tăng khả năng tổng hợp protein, cải thiện mùi vị, màu sắc và chất lượng nông sản, đặc biệt là với các cây trồng lấy củ và hạt như hành, tỏi, đậu nành.
Tuy nhiên, do có tính axit nhẹ nên phân SA thích hợp nhất với các loại đất trung tính hoặc kiềm nhẹ, tránh sử dụng lâu dài trên đất chua.
Ammonium nitrate – Phân AN
Ammonium nitrate (NH₄NO₃) là loại phân bón chứa cả nitơ dạng ammonium và nitrat, với hàm lượng nitơ tổng cộng khoảng 33-34%. Phân AN có khả năng cung cấp đạm cho cây cả ngắn và dài hạn: NH₄⁺ hấp thụ chậm, còn NO₃⁻ hấp thụ nhanh.
Phân AN đặc biệt phù hợp với các loại cây trồng cần đạm liên tục như ngô, khoai tây, rau màu. Tuy nhiên, phân này dễ bị tan trong nước, dễ bay hơi và có nguy cơ phát nổ nếu bảo quản không đúng cách, do đó cần sử dụng và lưu trữ thận trọng.
Hiện nay, việc sử dụng phân ammonium nitrate bị hạn chế ở nhiều quốc gia vì lý do an toàn, tuy nhiên trong nông nghiệp vẫn được sử dụng dưới các dạng chế phẩm an toàn hơn.
Liều lượng và thời điểm bón phù hợp cho phân đạm ammonium
Xác định nhu cầu đạm của cây trồng
Để sử dụng phân đạm ammonium hiệu quả, cần căn cứ vào loại cây trồng, giai đoạn sinh trưởng và điều kiện đất đai. Mỗi loại cây có nhu cầu đạm khác nhau: cây trồng thâm canh như lúa, ngô, khoai tây tiêu thụ nhiều đạm hơn so với cây ít sinh trưởng như cây ăn quả trung bình. Khi sử dụng phân đạm ammonium, nên kiểm tra hàm lượng nitơ trong đất trước và sau mùa trồng để xác định lượng cần bón, tránh bón dư gây lãng phí hoặc gây ô nhiễm môi trường.
Khoảng thời gian bón phân thường chia làm bón lót trước khi trồng và bón thúc trong quá trình cây phát triển mạnh. Giai đoạn trước khi cây hình thành bộ lá là lúc cây cần lượng đạm cao, tạo nền cho sinh trưởng nhanh; giai đoạn sau khi cây đã có bộ lá ổn định cần lượng đạm thấp hơn nhằm cân đối giữa phát triển thân lá và tích lũy sinh khối (hạt, trái).
Hướng dẫn về liều lượng và thời điểm bón
Khi sử dụng phân đạm ammonium, có thể áp dụng các nguyên tắc sau để tối ưu hóa hiệu quả:
- Trước khi trồng: bón lót với 30 – 50% tổng lượng đạm cần cho cả chu kỳ, hòa cùng phân hữu cơ hoặc phân chuồng để tăng khả năng giữ đạm và cải thiện đất.
- Giai đoạn sau trồng (thúc): chia thành 1 – 2 lượt bón, mỗi lượt chiếm từ 20 – 40% lượng còn lại, tùy vào tốc độ sinh trưởng của cây.
- Đối với đất trung tính hoặc hơi kiềm, ưu tiên bón phân đạm ammonium vì NH₄⁺ giữ được tốt tại các vị trí trao đổi cation của đất, ít bị rửa trôi hơn NO₃⁻. Iamm.green+1
- Tránh bón ngay trước mưa lớn hoặc tưới mạnh nếu đất quá ẩm ướt, vì dù NH₄⁺ ít bị rửa trôi hơn NO₃⁻, nhưng vẫn có khả năng thất thoát qua quá trình denitrification hoặc chuyển hóa nhanh thành NO₃⁻ và sau đó bị rửa trôi.
Sử dụng phân đạm ammonium trong các loại cây trồng cụ thể
Cây lúa và cây ngắn ngày
Trên cây lúa và các cây ngắn ngày khác, việc sử dụng phân đạm ammonium mang lại hiệu quả nhanh. Cây lúa trong giai đoạn đẻ nhánh, làm đòng cần nhiều nitơ để phát triển thân lá ổn định, chuẩn bị cho quá trình trỗ bông và chắc hạt. Bón phân đạm ammonium giúp cây xanh tốt, thân chắc, số lượng phân xanh lớn tạo năng suất cao.
Tuy nhiên, cần lưu ý tránh bón quá sớm khi đất vẫn còn quá ẩm hoặc cây còn nhỏ, vì dễ gây hiện tượng “cháy lá” do cây hấp thụ nhanh quá lượng đạm dẫn đến chuyển hóa không kịp. Đồng thời, sau khi lúa trỗ bông, lượng đạm cần giảm để tránh hiện tượng bông rỗ hoặc lúa nhẹ hạt.
Cây rau màu, cây ăn quả và cây lâu năm
Trong mô hình trồng rau màu, cây ăn quả, việc sử dụng phân đạm ammonium giúp cây phát triển bộ lá mạnh, củ quả mọng và chất lượng cao. Ví dụ, trên cây cà chua, dưa hấu, khoai tây – việc bổ sung NH₄⁺ điều độ giúp tăng hàm lượng protein, đường và tinh bột trong sản phẩm.
Đối với cây lâu năm như cây ăn quả, vườn tiêu, cà phê, bón phân đạm ammonium hỗ trợ giai đoạn ra hoa, đậu trái và hình thành quả. Nhưng cần kết hợp với các đợt bón lót hữu cơ và phân chuồng để giữ đất vườn khỏe, tránh hiện tượng cây “áp đạm” quá dẫn tới thân cành yếu và dễ tổn thương bởi sâu bệnh.
Ứng dụng theo loại đất và điều kiện khí hậu
- Trên đất có pH trung tính hoặc hơi kiềm: phân đạm ammonium là lựa chọn ưu tiên do NH₄⁺ ít dễ bị rửa trôi, giữ lại trong lớp đất mặt.
- Trên đất chua hoặc có tendance chua nhanh: nên bổ sung vôi hoặc tro bón kèm để cân bằng pH, hoặc luân canh với cây ưa đất chua. Phân ammonium sulfate (loại phổ biến của phân đạm ammonium) có tác dụng làm đất chua nhẹ, khi muốn acid hóa đất để cây ưa chua phát triển tốt. mbfgroup.pl
- Trong điều kiện mưa nhiều hoặc tưới lớn: cần chia nhỏ đợt bón để tránh lượng NH₄⁺ bị chuyển hóa nhanh hoặc rửa trôi, giữ ở mức cây dễ hấp thu và đất có khả năng dự trữ tốt.
Tối ưu hóa hiệu quả của phân đạm ammonium trong hệ thống canh tác bền vững
Kết hợp với phân hữu cơ và các biện pháp nâng cao đất
Để tận dụng tốt nguồn đạm ammonium, nên kết hợp sử dụng phân hữu cơ, phân chuồng, hoặc chế phẩm vi sinh để cải tạo đất, tăng khả năng giữ đạm và nâng cao cấu trúc đất. Ví dụ: việc kết hợp phân hữu cơ giúp tăng độ mùn, cải thiện độ ẩm và khả năng trao đổi ion, từ đó cây hấp thụ NH₄⁺ hiệu quả hơn.
Sự phối hợp này không chỉ giúp tiết kiệm phân đạm mà còn góp phần giảm chi phí, tăng độ bền vững cho hệ thống đồng ruộng hoặc vườn cây.
Thực hiện luân canh, xen canh và quản lý đất thông minh
Áp dụng mô hình luân canh giữa cây ngắn ngày và cây lâu năm, hoặc xen canh giữa cây ăn quả và rau màu, giúp cải thiện khả năng “nghỉ đất” và bổ sung chất hữu cơ tự nhiên. Trong mô hình này, việc bón phân đạm ammonium cần được điều chỉnh theo từng loại cây và giai đoạn, tránh áp dụng chung một tiêu chuẩn cho toàn hệ thống.
Ngoài ra, quản lý đất thông minh bao gồm: theo dõi pH đất định kỳ, kiểm tra chỉ tiêu dinh dưỡng (N, P, K, S) cùng vi lượng, và thực hiện bón phân linh hoạt theo kết quả phân tích.
Sử dụng công nghệ và giải pháp kỹ thuật hiện đại
Trong kỷ nguyên số, nông nghiệp thông minh cho phép ứng dụng các cảm biến, hệ thống quản lý dinh dưỡng và dữ liệu lớn để theo dõi cây trồng và đất đai. Với phân đạm ammonium, có thể kết hợp hệ thống kết xuất dữ liệu để đánh giá phản ứng cây trồng sau khi bón, từ đó tinh chỉnh liều lượng và thời điểm cho phù hợp.
Việc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới chính xác cũng giúp mang lại hiệu quả lớn: NH₄⁺ được cung cấp đúng lúc và đúng nơi rễ cây có khả năng hấp thu cao, tránh thất thoát ra khỏi vùng rễ.
Bạn đọc tham khảo thêm
- Lân Hữu Hiệu là Gì? Vai Trò Quan Trọng Với Năng Suất Cây Trồng
- Kali hữu hiệu là gì? Ưu nhược điểm, cách bón kali cho cây trồng
- Hoạt chất Glufosinate ammonium là gì? Ưu nhược điểm, ứng dụng
- Amino acid là gì? Những tác dụng của Amino acid trong nông nghiệp
Thông tin liên hệ Công ty TNHH Nông nghiệp Ecotech:
- Website: https://nongnghiepecotech.com/
- Hotline: 034 922 74 99
- Địa chỉ: Số 46, đường Thành Trung, TT. Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội
